«Οι φιλόσοφοι έχουν ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το θέμα όμως είναι να τον αλλάξουν», έγραφε ο Καρλ Μαρξ το 1845. Εδώ βρίσκεται η ουσία του "Das Kapital" (ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ), μιας περιγραφής του καινούργιου καπιταλιστικού κόσμου της Βικτοριανής εποχής, οι ιδέες του οποίου έμελλε να επηρεάσουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και να μεταβάλουν τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας. Ο πρώτος τόμος πρωτο-δημοσιεύτηκε σαν σήμερα (την 1η Οκτώβρη του 1867), αλλά μόνο μετά τον θάνατο του Μαρξ θα επηρέαζε σημαντικά στοχαστές, συγγραφείς και επαναστάτες, από τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο ως τον Λένιν...
«όσο υπάρχει καπιταλισμός», θα πρέπει πάντα να διαβάζουμε "Το Κεφάλαιο" και φυσικά να προσπαθούμε να το κατανοούμε»... Wheen Francis
Διαβάστε για το "Κεφάλαιο" --->>>
Πρόκειται για μοναδικό έργο στο οποίο εξετάζεται ενδελεχώς και συστηματικά υπό το πρίσμα της υλιστικής διαλεκτικής μια συγκεκριμένη επιστήμη στο σύνολο της -η πολιτική οικονομία της κεφαλαιοκρατίας- το αντικείμενο της οποίας (η υλική παραγωγή σε ορισμένη ιστορική βαθμίδα της ανάπτυξης της) συνιστά οργανικό όλο.
Η συστηματική απεικόνιση ενός αναπτυσσόμενου αντικειμένου συνδέεται με την απεικόνιση των εσωτερικών αμοιβαίων συναφειών του, της ουσίας του. Το σύστημα των κατηγοριών της "διαλεκτικής λογικής" του Κεφαλαίου συνιστά νοητική αντανάκλαση της ουσίας της υπό εξέταση αναπτυξιακής διαδικασίας. Μοναδικό ανάλογο στην ιστορία της φιλοσοφίας είναι η εν πολλοίς ιδεαλιστικά μυστικοποιημένη Επιστήμη της λογικής του Χέγκελ.
Ο Μαρξ επεξεργαζόμενος τη διαλεκτική ιστορικά και υλιστικά εγκαινιάζει με το Κεφάλαιο την εποχή της αυστηρά επιστημονικής (απελευθερωμένης από τον ιδεοκρατικό μυστικισμό) νοητικής απεικόνισης της ουσίας, της εσωτερικής συνάφειας των αναπτυξιακών διαδικασιών, την εποχή της αυστηρά επιστημονικής αντίληψης της ίδιας της νόησης, την εποχή στην οποία αρχίζει να δεσπόζει η συνθετική (ως άρση* της αναλυτικής) έρευνα.
Με αυτή την έννοια, φιλοσοφικά και μεθοδολογικά το Κεφάλαιο προηγήθηκε των επιστημών κατά πολλές δεκαετίες. Στο εν λόγω έργο η νόηση προβάλλει κατ' εξοχήν στο επίπεδο του λόγου (στην ενότητα του με τη διάνοια), με κυρίαρχο το λογικό (στην ενότητα του με το ιστορικό) και την ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο (στην ενότητα της με την ανάβαση από το αισθητηριακά συγκεκριμένο στο αφηρημένο).
Οι λογικές κατηγορίες προβάλλουν στο επίπεδο του "είναι" (εμπόρευμα, χρήμα), της "ουσίας" (διαδικασία της κυκλοφορίας του κεφαλαίου) και της "πραγματικότητας" (ενότητα των διαδικασιών κεφαλαιοκρατικής παραγωγής και κυκλοφορίας).
Στο έργο αυτό ο Μαρξ αποδεικνύει ότι η κατηγοριακή νόηση δεν ανακύπτει από την ατομική εμπειρία είτε από το άθροισμα των ατομικών εμπειριών (βλ. εμπειρισμός), αλλά ούτε και από ολόκληρη την κοινωνία σ' ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξης της. Το σύστημα των λογικών κατηγοριών ανακύπτει από την κοινωνική πρακτική στην ιστορία της ανάπτυξης της κοινωνίας και διέπεται από ορισμένες νομοτέλειες. Το Κεφάλαιο συνιστά ανώτερο επίπεδο κριτικής της προγενέστερης (αλλά και της σύγχρονης του Μαρξ) κλασικής και αγοραίας αστικής φιλοσοφίας (γνωσιοθεωρίας, λογικής, κοινωνικής φιλοσοφίας κ.λπ.), η οποία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την (κλασική και αγοραία) αστική πολιτική οικονομία. Η κριτική αυτή πραγματοποιείται έμμεσα (στο πρώτο μέρος των τριών θεωρητικών τόμων, μέσω της θετικής διευθέτησης των ζητημάτων της έρευνας) είτε άμεσα (στις "θεωρίες για την υπεραξία").
Στο ίδιο έργο αναπτύσσεται συστηματικά η πολιτική οικονομία παράλληλα με την μαρξική "διαλεκτική λογική" και μεθοδολογία (η αποδεικτική ισχύς της οποίας καταδεικνύεται με τη διαλεκτική συγκρότηση των οικονομικών κατηγοριών). Εδώ αναβαθμίζεται και η κοινωνική θεωρία, η κοινωνική φιλοσοφία του μαρξισμού (βλ. υλιστική αντίληψη της ιστορίας), από το επίπεδο της επιστημονικής υπόθεσης στο επίπεδο της επιστημονικής θεωρίας δεδομένου ότι αποδεικνύεται η ερμηνευτική και ευρετική λειτουργία της με τη διερεύνηση της υλικής παραγωγής του ανώτερου εκμεταλλευτικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, με παράλληλη επεξεργασία των θεμελιωδών κατηγοριών της.
Στο Κεφάλαιο αναβαθμίζεται και η θεμελίωση της επαναστατικής θεωρίας, της επιστημονικής πρόγνωσης της νομοτέλειας του κομμουνισμού, μέσω της άρσης της κεφαλαιοκρατίας.
Αυτό επιτυγχάνεται με την αποκάλυψη των αντιφάσεων που διέπουν την ανάπτυξη της τελευταίας και των προϋποθέσεων της ώριμης αταξικής κοινωνίας που δημιουργεί αυτή η ανάπτυξη.
Η ευρετική και μεθοδολογική σημασία της λογικής του Κεφαλαίου δεν είχε συνειδητοποιηθεί πλήρως ούτε από τον ίδιο τον δημιουργό της. Οποιαδήποτε περαιτέρω χρήση και ανάπτυξη της προϋποθέτει:
1) τη διάκριση της σε καθαρή μορφή (την αναγκαιότητα αυτής της εργασίας ανέδειξε ο Β. Ι. Λένιν*). Η διάκριση αυτή προωθήθηκε σε ορισμένο βαθμό από τους Μ. Μ. Ρόζενταλ, Ε. Β. Ιλιένκοφ*, Λ. Α. Μανκόφσκι*, Β. Τιπούχιν*, Ζ. Μ. Ορούτζιεφ*, και πραγματοποιήθηκε πλήρως από τον Β. Α. Βαζιού-λιν*·
2) τη δημιουργική ανάπτυξη, τον μετασχηματισμό της σύμφωνα με τη λογική που διέπει την υπό εξέταση αναπτυξιακή διαδικασία (π.χ. Λογική της Ιστορίας). (Βλ. επίσης: διάνοια και λόγος, ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο, ιστορικό και λογικό, διαλεκτική λογική και τη σχετική βιβλιογραφία).
Η συστηματική απεικόνιση ενός αναπτυσσόμενου αντικειμένου συνδέεται με την απεικόνιση των εσωτερικών αμοιβαίων συναφειών του, της ουσίας του. Το σύστημα των κατηγοριών της "διαλεκτικής λογικής" του Κεφαλαίου συνιστά νοητική αντανάκλαση της ουσίας της υπό εξέταση αναπτυξιακής διαδικασίας. Μοναδικό ανάλογο στην ιστορία της φιλοσοφίας είναι η εν πολλοίς ιδεαλιστικά μυστικοποιημένη Επιστήμη της λογικής του Χέγκελ.
Ο Μαρξ επεξεργαζόμενος τη διαλεκτική ιστορικά και υλιστικά εγκαινιάζει με το Κεφάλαιο την εποχή της αυστηρά επιστημονικής (απελευθερωμένης από τον ιδεοκρατικό μυστικισμό) νοητικής απεικόνισης της ουσίας, της εσωτερικής συνάφειας των αναπτυξιακών διαδικασιών, την εποχή της αυστηρά επιστημονικής αντίληψης της ίδιας της νόησης, την εποχή στην οποία αρχίζει να δεσπόζει η συνθετική (ως άρση* της αναλυτικής) έρευνα.
Με αυτή την έννοια, φιλοσοφικά και μεθοδολογικά το Κεφάλαιο προηγήθηκε των επιστημών κατά πολλές δεκαετίες. Στο εν λόγω έργο η νόηση προβάλλει κατ' εξοχήν στο επίπεδο του λόγου (στην ενότητα του με τη διάνοια), με κυρίαρχο το λογικό (στην ενότητα του με το ιστορικό) και την ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο (στην ενότητα της με την ανάβαση από το αισθητηριακά συγκεκριμένο στο αφηρημένο).
Οι λογικές κατηγορίες προβάλλουν στο επίπεδο του "είναι" (εμπόρευμα, χρήμα), της "ουσίας" (διαδικασία της κυκλοφορίας του κεφαλαίου) και της "πραγματικότητας" (ενότητα των διαδικασιών κεφαλαιοκρατικής παραγωγής και κυκλοφορίας).
Στο έργο αυτό ο Μαρξ αποδεικνύει ότι η κατηγοριακή νόηση δεν ανακύπτει από την ατομική εμπειρία είτε από το άθροισμα των ατομικών εμπειριών (βλ. εμπειρισμός), αλλά ούτε και από ολόκληρη την κοινωνία σ' ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξης της. Το σύστημα των λογικών κατηγοριών ανακύπτει από την κοινωνική πρακτική στην ιστορία της ανάπτυξης της κοινωνίας και διέπεται από ορισμένες νομοτέλειες. Το Κεφάλαιο συνιστά ανώτερο επίπεδο κριτικής της προγενέστερης (αλλά και της σύγχρονης του Μαρξ) κλασικής και αγοραίας αστικής φιλοσοφίας (γνωσιοθεωρίας, λογικής, κοινωνικής φιλοσοφίας κ.λπ.), η οποία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την (κλασική και αγοραία) αστική πολιτική οικονομία. Η κριτική αυτή πραγματοποιείται έμμεσα (στο πρώτο μέρος των τριών θεωρητικών τόμων, μέσω της θετικής διευθέτησης των ζητημάτων της έρευνας) είτε άμεσα (στις "θεωρίες για την υπεραξία").
Στο ίδιο έργο αναπτύσσεται συστηματικά η πολιτική οικονομία παράλληλα με την μαρξική "διαλεκτική λογική" και μεθοδολογία (η αποδεικτική ισχύς της οποίας καταδεικνύεται με τη διαλεκτική συγκρότηση των οικονομικών κατηγοριών). Εδώ αναβαθμίζεται και η κοινωνική θεωρία, η κοινωνική φιλοσοφία του μαρξισμού (βλ. υλιστική αντίληψη της ιστορίας), από το επίπεδο της επιστημονικής υπόθεσης στο επίπεδο της επιστημονικής θεωρίας δεδομένου ότι αποδεικνύεται η ερμηνευτική και ευρετική λειτουργία της με τη διερεύνηση της υλικής παραγωγής του ανώτερου εκμεταλλευτικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, με παράλληλη επεξεργασία των θεμελιωδών κατηγοριών της.
Στο Κεφάλαιο αναβαθμίζεται και η θεμελίωση της επαναστατικής θεωρίας, της επιστημονικής πρόγνωσης της νομοτέλειας του κομμουνισμού, μέσω της άρσης της κεφαλαιοκρατίας.
Αυτό επιτυγχάνεται με την αποκάλυψη των αντιφάσεων που διέπουν την ανάπτυξη της τελευταίας και των προϋποθέσεων της ώριμης αταξικής κοινωνίας που δημιουργεί αυτή η ανάπτυξη.
Η ευρετική και μεθοδολογική σημασία της λογικής του Κεφαλαίου δεν είχε συνειδητοποιηθεί πλήρως ούτε από τον ίδιο τον δημιουργό της. Οποιαδήποτε περαιτέρω χρήση και ανάπτυξη της προϋποθέτει:
1) τη διάκριση της σε καθαρή μορφή (την αναγκαιότητα αυτής της εργασίας ανέδειξε ο Β. Ι. Λένιν*). Η διάκριση αυτή προωθήθηκε σε ορισμένο βαθμό από τους Μ. Μ. Ρόζενταλ, Ε. Β. Ιλιένκοφ*, Λ. Α. Μανκόφσκι*, Β. Τιπούχιν*, Ζ. Μ. Ορούτζιεφ*, και πραγματοποιήθηκε πλήρως από τον Β. Α. Βαζιού-λιν*·
2) τη δημιουργική ανάπτυξη, τον μετασχηματισμό της σύμφωνα με τη λογική που διέπει την υπό εξέταση αναπτυξιακή διαδικασία (π.χ. Λογική της Ιστορίας). (Βλ. επίσης: διάνοια και λόγος, ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο, ιστορικό και λογικό, διαλεκτική λογική και τη σχετική βιβλιογραφία).
Βιβλιογρ.: Κ.. Μαρξ, Το Κεφαλαίο, τομ. 1-3, Αθήνα, Σ.Ε.-του ίδιου: Grundrisse, τομ. Α'-Γ, Αθήνα, Στοχαστής, 1989.- του ίδιου: θεωρίες για την υπεραξία, μέρη 1-3, Αθήνα, Σ.Ε.- Λένιν Β. Ι., Φιλοσοφικά τετράδια, Απαντα, τ. 29, Σ.Ε.- Μ. Ρόζενταλ, Διαλεκτικά προβλήματα στο Κεφάλαιο του Κ. Μαρξ, Αθήνα, Αναγνωστίδη [χ.χ.] (Μόσχα, 1956).- Ε. Β. Ιλιένκοφ, Η διαλεκτική του αφηρημένου και του συγκεκριμένου στο "Κεφάλαιο" του Μαρξ, Μόσχα, 1960.- Λ. Α. Μανκόφσκι, Οι λογικές κατηγορίες στο Κεφάλαιο του Κ. Μαρξ, "Επιστ. σημειώσεις του Παιδαγ. Ινστ. Μόσχας", 1962, No 179.- Δ. Πατέλης, Φιλοσοφική και μεθοδολογική ανάλυση του γίγνεσθαι της οικονομικής επιστήμης, Μόσχα, 1991.- Β. Α. Βαζιούλιν, Η λογική του "Κεφαλαίου" του Κ. Μαρξ, Μόσχα, 1968.
πολιτικό καφενείο ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου