Άστεγοι... Η επιβίωση των κλοσάρ της Αθήνας...

Ο Μάνος είναι μόλις 45 ετών, πτυχιούχος, πρώην διευθυντής πολυκαταστήματος και πατέρας δύο παιδιών. Ζει στο δρόμο 14 μήνες. Ο Λεών, πτυχιούχος της σχολής Harrow Art School (Καλών Τεχνών) του Λονδίνου και αγιογράφος, έφυγε από το σπίτι του με μερικά ρούχα και λίγα βιβλία, για να μετατρέψει ένα παγκάκι του πάρκου του Αγ. Παντελήμονος σε καταφύγιο του. Η οικονομική κρίση δημιούργησε μια νέα γενιά αστέγων που γεννιέται σιωπηλά τα τελευταία δύο χρόνια. O πληθυσμός των αστέγων δεν έχει μόνο αυξηθεί δραματικά αλλά έχει πλέον αλλάξει και στη σύνθεση του. Μέχρι πρότινος αντικρίζαμε λαθρομετανάστες, τοξικομανείς, αλκοολικούς. Πλέον έχουν προστεθεί >>>

πολλοί νέοι άστεγοι, στην πλειονότητα Ελληνες, που ψάχνουν κάθε βράδυ μια γωνιά να κοιμηθούν. 

Οι περισσότεροι εξ αυτών δε θέλουν να δώσουν δικαιώματα, κυκλοφορούν κατά τη διάρκεια της ημέρας ανάμεσα μας, και το βράδυ καταφεύγουν στις «καβάντζες» τους, όπως αποκαλούνται τα σημεία στα οποία κοιμούνται. Δεν είναι ρακένδυτοι. 

Είναι καθαροί, αξιοπρεπείς και σεμνοί, μ’ ένα αίσθημα ντροπής. 

Πολλοί συμπολίτες μας, όπως ο Μάνος και ο Λεών, είχαν μέχρι πρότινος ένα σπίτι, μια δουλειά, ίσως και κάποιο δάνειο. 

Μια φυσιολογική ζωή. Πλέον έχουν χάσει τα πάντα… 

Οι σκηνές που βλέπει κανείς σήμερα στο κέντρο της Αθήνας, σε πλατείες και πάρκα, κάτω από γέφυρες, στη Λ. Συγγρού ακόμη και σε στενά των Νοτίων Προαστίων, θα ήταν κάποτε σπάνιες. Ομως είναι προφανές πια ότι η οικονομική κρίση έχει μετατραπεί σε κοινωνική κρίση, αφήνοντας πολύ κόσμο ανυπεράσπιστο στο δρόμο… 

Τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στην αρμόδια Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων, σοκάρουν. Ήδη κάνουμε λόγο για μια αύξηση της τάξεως του15% των αστέγων, ενώ η ΜΚΟ Κλίμακα αναφέρει αύξηση της τάξεως του 20%-25% των αστέγων ποσοστά που αντιστοιχούν σε περίπου 20.000 άστεγους.

 Καθημερινά οι άστεγοι αντιμετωπίζουν την σκληρή πραγματικότητα του δρόμου πασχίζοντας να επιβιώσουν κάτω από αντίξοες συνθήκες. 

Οι δύσκολες συνθήκες αφορούν στις ακραίες καιρικές συνθήκες, την εγκληματικότητα, τα επισφαλή κτίρια τα οποία κινδυνεύουν με κατάρρευση… Δεν είναι λίγοι οι άστεγοι που βρίσκουν καταφύγιο κάτω από γέφυρες μεγάλων αυτοκινητοδρόμων, διατρέχοντας ακόμα τον κίνδυνο ατυχημάτων . Ο υπνόσακος, το κυπελάκι του φαγητού από το συσσίτιο, ένα μπουκάλι νερό, κουβέρτες και βαριά ρούχα, χαρτόνια, είναι όλη κι όλη η περιουσία τους. 

Πρώτο μέλημα ενός άστεγου δεν είναι άλλο από την αναζήτηση τοποθεσίας, ένα σημείο σε κάποια πλατεία, ή στο πεζοδρόμιο κάποιας λεωφόρου, ή σε κάποιο στενό, ώστε να κοιμηθεί με ασφάλεια τη νύχτα. Βασικό μέλημα του σε περίπτωση κακοκαιρίας, η εξασφάλιση μιας υπόστεγης «καβάντζας». Συνήθως τα πιο ασφαλή καταφύγια είναι κάτω από γέφυρες, εγκαταλελειμμένα κτίρια, υπόστεγα κτίρια. Τις περισσότερες φορές, όταν δεν βρέχει, οι εστίες θερμότητας, όπως είναι οι σχάρες του μετρό και οι αεραγωγοί κτιρίων, αποτελούν παράδεισο…

Όπως σε όλες τις μικροκοινωνίες έτσι και στον πληθυσμό των αστέγων υπάρχουν κάποιοι άγραφοι κανόνες. Η σημασία που έχει η «καβάντζα» όπου διαβιούν είναι εξέχουσα, γι αυτό και προσπαθούν να παραμένουν τις περισσότερες ώρες της ημέρας, ώστε να μην πάει κάποιος και καταλάβει το συγκεκριμένο σημείο, αλλά και για να μην χαθούν αντικείμενα, αφού οι μικροκλοπές είναι ένα συχνό φαινόμενο. Οι αναφορές που έχουν γίνει στις ΜΚΟ είναι κυρίως μικροκλοπές (φαγητό, υπνόσακοι, κουβέρτες κλπ). Ένας επιπλέον κίνδυνος που αντιμετωπίζουν είναι πολλές φορές οι ρατσιστικές διαμάχες ανάμεσα τους. Την ίδια ώρα κατά τις νυχτερινές ώρες ελλοχεύει ο κίνδυνος κακοποίησης γυναικών που ζουν στο δρόμο, κυρίως εκείνων που είναι απροστάτευτες, ή βρίσκονται υπό χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.

Ειδικά πάντως για έναν νεοάστεγο μέχρι να προσαρμοστεί και να ανταπεξέλθει στις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στο δρόμο, μπορεί και να γίνει επιρρεπής προσπαθώντας να επιβιώσει. Είναι οξύμωρο. Αλλά δεν είναι λίγοι εκείνοι που προκειμένου να «επιβιώσουν», καταφεύγουν σε καταχρήσεις. Σύμφωνα με τους Γιατρούς του Κόσμου κάνουν χρήση αλκοόλ για να αντέξουν το κρύο, ενώ ορισμένοι κάνουν ακόμη και χρήση ναρκωτικών ουσιών για να αντιμετωπίσουν τυχόν καταθλιπτικές τάσεις και ψυχολογικές διαταραχές που προκαλούνται από το στρες και την ανασφάλεια της επιβίωσης. Πολλοί είναι εκείνοι που αναφέρουν δυσκολίες στον ύπνο, καθώς η νύχτα είναι πάντα πιο σκληρή και η εγκληματικότητα μεγάλη.

«Κοιμάμαι με το ένα μάτι ανοιχτό», μου λέει κάποια στιγμή ένας άστεγος. Πάντως, ένας νεοάστεγος δεν βρίσκεται από τη μια μέρα στην άλλη στο δρόμο. Η απόφαση να αφήσει το σπίτι του, έρχεται σταδιακά. Αρχίζει να στερείται των βασικών αναγκών και στην πορεία μην μπορώντας να ανταπεξέλθει στα στοιχειώδη, λαμβάνεται η μεγάλη απόφαση αφού δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν ούτε τα στοιχειώδη. Η κλιμακωτή αυτή διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έως και 1 χρόνο.

Για τους περισσότερους συμπολίτες μας που βρίσκονται σήμερα στο δρόμο, υπάρχει πολύ έντονη η αίσθηση ότι η κατάσταση που έχουν περιέλθει είναι μη αναστρέψιμη, αφού δεν υπάρχει καμία μέριμνα για επανένταξη τους στον κοινωνικό ιστό, ενώ η εύρεση εργασίας καθίσταται ανέφικτη. «Δεν μπορώ να ξεφύγω από τον δρόμο», θα ακούσει κανείς να του λέει ένας άστεγος. Η απουσία δικτύου υποστήριξης ξενώνων άμεσης ανάγκης και η ανυπαρξία δομών, έστω ενός Night Shelter, όπου εκεί θα μπορούσαν να πλυθούν και να κοιμηθούν για μερικές ώρες, τους αναγκάζουν να κάνουν περιστασιακά, είτε κάποια παράτυπη εργασία ή να ζητιανεύουν. Στο δήμο Αθηναίων ανήκουν τρεις ξενώνας, ωστόσο ο ένας από τους τρεις δεν έχει τεθεί ακόμη (!) σε λειτουργία και στους άλλους δύο ξενώνες υπάρχουν συνολικά 160 κλίνες, που όμως μένει κόσμος εδώ και καιρό. Οι ξενώνες αυτοί εξυπηρετούν άτομα 18-65 ετών.

Ενας ακόμη ξενώνας είναι αυτός του Ερυθρού Σταυρού και βρίσκεται στην Επικούρου, και διαθέτει περίπου 70 κρεβάτια. Δυο ακόμη ξενώνες είναι αυτός του Καρέα, ο οποίος ανήκε στην Αρχιεπισκοπή και πλέον το διαχειρίζεται το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ενώ ο ξενώνας της Βουλιαγμένης φιλοξενεί Έλληνες και αλλοδαπούς και βρίσκεται στη Λητούς 20.

Κοινωνικές υπηρεσίες

Για τη σίτιση των απορών και των αστέγων συμπολιτών μας το Κέντρο Υποδοχής Αστέγων Δήμου Αθηναίων διανέμει φαγητό δύο φορές ημερησίως, το μεσημέρι από τις 12 ως τη 1 και το απόγευμα από τις 5 ως τις 6 (Σοφοκλεόυς 70 και Πειραιώς 35). Παρέχονται καθημερινά 2000 μερίδες φαγητού. Για την κοινωνική της προσφορά στο θέμα τον αστέγων έχει διακριθεί η ΜΚΟ Κλίμακα (Κωνσταντινουπόλεως 30). Το «στέκι των αστέγων» όπως αποκαλείται το διώροφο κτίριο στον Κεραμεικό, οι άστεγοι βρίσκουν ένα ζεστό ρόφημα, ένα πιάτο φαγητό, ενώ υπάρχει ορισμένες φορές και η δυνατότητα προσωρινής φιλοξενίας. Η οργάνωση Helping Hands (Σοφοκλέους 53 Δ) παρέχει στους άστεγους συσσίτιο με κουπόνια, δίνει τη δυνατότητα στους άστεγους να πλύνουν τα ρούχα τους αλλά και να κάνουν το μπάνιο τους, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να προμηθευτούν καθαρά ρούχα. Επιπλέον, καθώς υπάρχουν αρκετές άπορες οικογένειες Ελλήνων και αλλοδαπών παρέχονται στην Helping Hands μαθήματα στα παιδιά. Την ίδια ώρα κοινωνικές ομάδες ευαισθητοποιημένων πολιτών όπως το «Δίκτυο Κοινωνικής Αλληλεγγύης» και το «Μπορούμε» αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες streetwork για την παροχή ρουχισμού και στηρίζουν με κάθε τρόπο τους άστεγους, ενώ πολίτες με κοινωνική ευαισθησία που στέκονται αλληλέγγυα απέναντι σε συνανθρώπους που έχουν ανάγκη διοργανώνουν σε πλατείες της πόλης τις λεγόμενες κοινωνικές κουζίνες, αναδεικνύοντας πως την εποχή του μνημονίου κανείς δεν είναι μόνος του.

Μαρτυρίες αστέγων

κύριος Μάνος 45 ετών 

Είναι πατέρας δύο παιδιών ηλικίας 15 και 12 ετών. Εχει σπουδάσει μηχανικός αεροπλάνων. Εργάστηκε όμως στην οικογενειακή επιχείρηση. Αργότερα υπήρξε για πολλά χρόνια υποδιευθυντής της αλυσίδας καταστημάτων σούπερ μάρκετ Ατλάντικ, μέχρι που αποφάσισε να ανοίξει μια δική του επιχείρηση. 

Η ζωή όμως τα τελευταία πέντε χρόνια του τα έφερε ανάποδα. Εχασε τους γονείς του, η επιχείρηση του έπεσε έξω έπειτα από ληστεία, χειρουργήθηκε τρεις φορές η γυναίκα του, ενώ οι καταθέσεις των 250.000 που είχε στην τράπεζα μέχρι πριν από δύο χρόνια έγιναν καπνός για τη αποπληρωμή χρεών του Δημοσίου, αλλά και για την εξόφληση των χειρουργείων της γυναίκας του. «Είμαι στο δρόμο 14 μήνες. Δεν είμαι τοξικομανής, ούτε αλκοολικός. 

Είμαι ένας νεόπτωχος, νεοάστεγος. Όταν δεν μπορώ να είμαι χρήσιμος ούτε για την ίδια μου την οικογένεια, και ο στυλοβάτης του σπιτιού, μόνο πρόβλημα δημιουργώ. Πήρα μερικά ρούχα μου και έφυγα». Η σύζυγος του δεν γνώριζε τίποτα για το ότι έμενε στο δρόμο. Τα παιδιά του δεν τα βλέπει πλέον. «Τους τελευταίους δύο μήνες δεν έχω δει τα παιδιά μου. Η γυναίκα μου δεν ήξερε ότι είμαι στο δρόμο, το ανακάλυψε. Την πονάει. Θέλει να γυρίσω σπίτι. Αλλά είμαι βάρος για την οικογένεια μου. Δεν το αντέχω όταν η γυναίκα μου η οποία έχει περάσει τρεις εγχειρήσεις καρκίνου, να καθαρίζει σκάλες για να ταΐζει εμένα. Ντρέπομαι ως άντρας. Τα χρήματα που παίρνει δεν βγαίνουν ούτε για τα παιδιά μου. 

Δεν μπορώ να στραφώ πουθενά για βοήθεια. Στα δύσκολα οι συγγενείς και οι φίλοι χάνονται» Κάθε μέρα ψάχνει για δουλειά. Έχει κάνει 570 αιτήσεις (!), μέσα σε ενάμιση χρόνο. «Στήνομαι στην Ομόνοια με τους αλλοδαπούς μήπως βρω κάτι. Παράλληλα ψάχνω οπουδήποτε αλλού… Έχω κάνει 570 αιτήσεις για δουλειά αλλά όλοι λένε ότι είμαι μεγάλος σε ηλικία. Και είμαι μόλις 45 ετών!»

Οι συνθήκες διαβίωσης στο δρόμο, ως άστεγος είναι σκληρές. Η νύχτα άγρια. Παραδέχεται ότι θα μπορούσε να βγάλει χρήματα, αλλά με τον σκληρό τρόπο. « Αν συνεργαζόμουν με τον υπόκοσμο, θα ήταν ευκολότερα για μένα. Αρνούμαι όμως. Είναι σημαντικό για μένα να είμαι καθαρός, να έχω τα μάτια του ανοιχτά, ώστε να ελέγχω τα πάντα. 

Η αξιοπρέπεια μου είναι η ζωή μου». Μια έντιμη εργασία είναι στο μόνο που ελπίζει. «Για μένα μισή δουλειά είναι ολόκληρη ευκαιρία. Μπορώ να δουλέψω ως μεταφραστής, να κάνω σε παιδάκια μάθημα, να δουλέψω σε σούπερ μάρκετ, όχι ως διευθυντής ή υποδιευθυντής όπως ήμουν, αλλά ακόμα και για το χαμαλίκι». Βασικό του μέλημα είναι η φυσική του κατάσταση. «Κάνω μπάνιο 3 φορές την εβδομάδα πηγαίνοντας στο Καταφύγιο Αγάπης. Το πρωί κάνω γυμναστική, κάτι που με βοηθάει για να μην κρυώνω. 

Έχω πάντα μαζί μου τα ξυραφάκια μου, τα μαχαιροπίρουνα μου, το σαμπουάν μου και πλένω τακτικά τα ρούχα μου. Προσπαθώ να ενημερώνομαι παίρνοντας free press εφημερίδες, και κοιτάζω να μην αλλάξω τις συνήθειες μου για να μην με πάρει από κάτω»…

Κύριος Λεών, 64 ετών

Ο κ. Λεών, είναι πτυχιούχος της σχολής Harrow Art School (Καλών Τεχνών) του Λονδίνου και εξειδικεύεται στην αγιογραφία. Σε μικρότερη ηλικία ήταν μέτοχος σε ταξιδιωτικό γραφείο, κάνοντας αρκετά ταξίδια ανά τον κόσμο ως ταξιδιωτικός πράκτορας. Αργότερα και επί 19χρόνια εργάστηκε σε μια μεγάλη κατασκευαστική

εταιρία, ξεκινώντας από τα… χαμηλά στρώματα για να γίνει για 5,5 χρόνια διευθυντικό στέλεχος της εταιρίας αυτής. Όταν έπαψε να εργάζεται στην κατασκευαστική εταιρία, ασχολήθηκε και πάλι με την αγιογραφία, η οποία δεν του απέδωσε τα αναμενόμενα.

«Ξαφνικά έμεινα άστεγος, από τη μια στιγμή στην άλλη». Εχει ένα γιο, 28 ετών, ο οποίος ζει με τη μητέρα του. Δεν έχει άλλους συγγενείς. «Ο γιος μου με βοηθούσε, αλλά δεν μπορούσε να πληρώνει συνεχώς τα ενοίκιά μου και να με συντηρεί. 

Ετσι πήρα την απόφαση να μείνω στο δρόμο, χωρίς πανικό… Βγήκα με 3,70ευρώ στην τσέπη, λίγα χειμωνιάτικα ρούχα, μερικά βιβλία, και όσο αστείο κι αν ακούγεται, 10 βραστά αυγά. Το βραστό αυγό», εξηγεί, «αν είναι καλά βρασμένο, μένει για 21 ημέρες. Με τα 3,70 πήρα ψωμί. Ετσι έβγαλα την τροφή μου για τις πρώτες ημέρες. 

Το πρώτο βράδυ, έμεινα στο Πεδίον του Αρεως. Δεν έκανε κρύο. Γύρω στις 12.30 το μεσημέρι της επόμενης ημέρας πήγα στο συσσίτιο του Αγίου Παντελεήμονα. Τη δεύτερη ημέρα έμαθα πως υπήρχε συσσίτιο στις 3 στη Σοφοκλέους, και έτσι έλυσα το ζήτημα της τροφής. Το φαγητό δεν είναι υγιεινό, αλλά γεμίζει η κοιλιά. Στην πλατεία του Αγίου Παντελήμονα βρήκα ένα απομονωμένο παγκάκι, δίπλα στην εκκλησία, σε καλοφωτισμένο σημείο. Εκει έφτιαξα το «σπιτικό μου», για 4 μήνες. Δεν προκαλούσα όμως. Τα μεσημέρια που οι μητέρες έβγαζαν τα παιδιά τους στο πάρκο καθόμουν και διάβαζα το βιβλίο μου… Δεν ήθελα να δίνω κάποια άσχημη εικόνα.

 Όταν νύχτωνε, έστρωνα για να κοιμηθώ». Τέλη Νοεμβρίου ο γιος του τον έφερε σε επαφή με την ΜΚΟ Κλίμακα, όπου βρήκε προσωρινό καταφύγιο. 

«Πλεόν», λέει, « θέλω να ξαναρχίσω την αγιογραφία και θα κάνω υπομονή για ένα χρόνο που βγαίνω στη σύνταξη. Περιμένω να πάρω τη σύνταξη που δικαιούμαι. Ετσι θα μπορέσω να σταθώ στα πόδια μου θα αποκτήσω με μια φτηνή στέγη και λίγη τροφή» και με παράπονο καταλήγει: «Δεν φταίω εγώ που έφτασα ως εδώ. 

Μας σφίξανε το ζωνάρι πολύ βίαια και απότομα! Η οικονομική κρίση στη χώρα μας άγγιξε όλους. Αλλους περισσότερο, άλλους λιγότερο. Εμένα περισσότερο…»

http://www.protothema.gr/greece/article/?aid=179499