ΑΞΙΟΛΟΓΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ, ΟΠΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

του Γιάννη Κύρκου Αικατερινάρη αρχιτέκτονα, π. πρόεδρου του ΤΕΕ τ. Κεντρικής Μακεδονίας

Με αφορμή αρχείο με "ταυτότητες" σημαντικών κτιρίων-μνημείων της Αθήνας, το οποίο και επισυνάπτω στο τέλος, έκανα ορισμένες σκέψεις. Ήθελα περισσότερο να θέσω ορισμένα ερεθίσματα προβληματισμού, ώστε να ανοίξει ένας διάλογος για το πώς αξιολογείται η αρχιτεκτονική δημιουργία στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα.  Ένας διάλογος που θα αποδώσει περισσότερο αν δεν περιοριστεί μόνο ανάμεσα στους αρχιτέκτονες και στους κάθε είδους συνεργαζόμενους,  που παράγουν αρχιτεκτονικό έργο.  Αν πάρουν μέρος δημιουργοί, διοικούντες και χρήστες, ώστε να γίνει αποδοτικότερος και να αντιληφθούν >>>




όλοι τον ρόλο και την χρησιμότητα των έργων οικιστικής υποδομής, αυτών δηλαδή των έργων που μπορούν  να σηματοδοτήσουν  το οπτικό περιβάλλον ενός τόπου και να συμβάλουν, στη συνέχεια, στην ανάπτυξή του.

  
Μου μένει πάντα στη μνήμη μου, ως παράδειγμα, η όπερα του Σίδνεϊ της Αυστραλίας και τα πλήθη κόσμου που καθημερινά συρρέουν στην πόλη, για να θαυμάσουν ανάμεσα στα άλλα το λαμπρό αρχιτεκτονικό επίτευγμα! 
Η όπερα με το πέρασμα του χρόνου, ξεπέρασε στις προτιμήσεις των επισκεπτών ακόμη και τη γνωστή και σε μικρή απόσταση ευρισκόμενη γέφυρα, ένα μνημείο σήμα κατατεθέν της πόλης! 

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει σήμερα, έστω και με μικρότερα μεγέθη επισκεψιμότητας, και με την πρόσφατη διαμόρφωση της νέας παραλίας στη Θεσσαλονίκη!

Δεν αποτελεί ασφαλώς σύμπτωση ότι και τα δυο έργα είναι αποτελέσματα επιτυχών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και όχι κατευθείαν αναθέσεων μελετών, όπως συνήθως γινόταν  για γνωστούς πάντα λόγους στη χώρα μας, σε όλα τα επίπεδα και με τις συνήθεις συνέπειες…  

Συχνά αναρωτιέμαι πόσες ευκαιρίες χάθηκαν για την απόκτηση έργων υψηλής αισθητικής σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, που θα έπρεπε να υπερηφανεύεται για τα μνημεία και την πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά της, για τα μοναδικά δημιουργήματα του απώτερου λαμπρού παρελθόντος της…

 Όσο κι αν επικαλείται κανείς χίλιες δικαιολογίες, η απάντηση είναι απλή και μονοσήμαντη, σε ό, τι τουλάχιστον αφορά στην ασκούμενη πολιτική τεχνικών έργων κατά τις τελευταίες δεκαετίες. 
Πρυτάνευε συνήθως η «λογική» του ρουσφετιού,  που οδηγούσε στην πραγματοποίηση έργων με υψηλότερα κόστη, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα στο εξωτερικό ή με τα προκύπτοντα στη χώρα μας από αξιόπιστους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς … 
Και το χειρότερο αυτά είχαν, τις περισσότερες τουλάχιστον φορές, αισθητικό αποτέλεσμα αντιστρόφως ανάλογο της δαπάνης κατασκευής τους…

Με αυτές τις σκέψεις εύχομαι να υπάρξει αρχείο κτιρίων-μνημείων όχι μόνο της Αθήνας, αλλά και όλων των οικισμών της Επικράτειας. 
Να καταγραφούν δηλαδή  και να ληφθούν μέτρα προστασίας -όσο δύσκολο κι αν είναι στους χαλεπούς καιρούς μας- οι αξιόλογες κατασκευές και πολύ περισσότερο τα οικιστικά σύνολα  όλης της χώρας, που αναδεικνύουν την Αρχιτεκτονική και τον μεγάλο αριθμό μνημείων της! 
Γιατί θα πρέπει επιτέλους να γίνει κατανοητό -από τους ιθύνοντες κυρίως- ότι το αρχιτεκτονικό και το μνημειακό απόθεμα της χώρας αποτελούν, παράλληλα με το φυσικό περιβάλλον της, βασικούς πυλώνες για την ανάπτυξή της. 

Ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές, όπως η Χαλκιδική, αυτό είναι απόλυτα επιτακτικό. 
Αλλιώς βλέπω πως με τις συγκεκριμένες καταστροφικές επιλογές που οι ιθύνοντες ονοματίζουν «ανάπτυξη» (βλ. για παράδειγμα την επέκταση των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στη ΒΑ Χαλκιδική), κινδυνεύουν να χαθούν και τα τελευταία συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτών των περιοχών…

Σε ό, τι αφορά στα σημαντικά κτίρια και στα οικιστικά σύνολα θα πρέπει να καταγραφούν  σε όλη την Επικράτεια και να μην περιοριστούν σε εκείνα της αστικής αρχιτεκτονικής (κλασικιστικά, εκλεκτικιστικά κ.λπ.) στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη και στις άλλες μεγάλες πόλεις. 
Να καταγραφούν, δηλαδή, και να προστατευτούν και οι  λίγες δυστυχώς εναπομείνασες κατασκευές του μοντέρνου κινήματος της Αρχιτεκτονικής, από το μεσοπόλεμο και μετά, όπως φυσικά και τα αξιόλογα δείγματα της λαϊκών-αγροτικών κατασκευών (ναοί, σπίτια, γέφυρες κ.λπ.).

Θα πρέπει ακόμη να κατανοηθεί, όχι μόνο από τους αρχιτέκτονες -τους περισσότερους δυστυχώς άνεργους σήμερα- αλλά και από όλους τους πολίτες, ότι το οικιστικό-οπτικό περιβάλλον δεν το σηματοδοτούν μόνο τα κτίρια-μνημεία του απώτερου παρελθόντος, αλλά και τα σπουδαία δείγματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας!

Κι όλα αυτά έχοντας στο νου ότι, άλλο ο οφειλόμενος σεβασμός και η προστασία του αρχιτεκτονικού και μνημειακού πλούτου της χώρας κι άλλο αντιγραφή και απομίμηση παλαιών κατασκευών-κτισμάτων στη σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία, που πολλοί αδόκιμα ονοματίζουν... "παραδοσιακή"!  
Γιατί στο απώτερο μέλλον δεν θα πρέπει να υπάρχει μόνο αναφορές στα στυλ  της  Αρχιτεκτονικής του 19ου ή του 20ου αιώνα, για παράδειγμα, αλλά και στην αυθεντική δημιουργία των αρχών του αιώνα μας και του σήμερα! 
Γιατί στην κάθε εποχή θα πρέπει να υπάρχουν αποτυπώματα της αντίστοιχης σύγχρονης δημιουργίας, είτε πρόκειται για Αρχιτεκτονική, είτε για οποιαδήποτε άλλη μορφή Τέχνης!

(σ.σ. Μια προσπάθεια καταγραφής του μνημειακού και αξιόλογου αρχιτεκτονικού αποθέματος της χώρας επιχειρήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '80 από το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά όπως συνήθως χωρίς κανένα πρακτικό αποτέλεσμα...)

Σας επισυνάπτω το ηλεκτρονικό αρχείο 
http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio.aspx 

στο οποίο μπορείτε πατώντας στο κτίριο που αναζητάτε να βρείτε όλα τα στοιχεία του 
(μελετητή, χρονολογία ανέγερσης κ.λπ.)  

Πολύγυρος 24-2-2014