Κ. Ιγγλέζη: "Οι κοινωνικές ανισότητες δημιουργούν περιβαλλοντικές ανισότητες"

άρθρο στην ΑΥΓΗ, της Κατερίνας Ιγγλέζη, υποψήφια βουλευτίνας ΣΥΡΙΖΑ Χαλκιδικής

Το περιβαλλοντικό ζήτημα είναι κατά βάση πολιτικό. 

Θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι απλώς μια αναπόφευκτη συνέπεια της προσπάθειας του ανθρώπου να καλύψει τις ανάγκες του. Ποιου ανθρώπου; Και ποιες ανάγκες;

Για την περιβαλλοντική υποβάθμιση, ευθύνεται εξίσου ο καλλιεργητής λίγων στρεμμάτων και η Μονσάντο; Ευθύνεται εξίσου ο εργάτης και ο διευθύνοντος σύμβουλος μιας εξορυκτικής εταιρείας; Ευθύνονται το ίδιο οι φτωχές κοινότητες αυτοχθόνων και τα διεθνή χρηματιστήρια; Είναι εξίσου σημαντική η >>>

ανάγκη για στέγαση, τροφή, ενέργεια ενός ανθρώπου με την "ανάγκη" διασφάλισης υπέρογκων κερδών για τους μετόχους και τα στελέχη πολυεθνικών εταιρειών; 

Είναι ίδια η ανάγκη επιβίωσης με τις "ανάγκες" των διεθνών αγορών;

Το να βάζουμε στην ίδια μοίρα τους φτωχούς και τους πλούσιους, τους εκμεταλλευτές και τους εκμεταλλευόμενους, τους καταπιεστές και τους καταπιεσμένους, και να κατηγορούμε συλλήβδην το ανθρώπινο είδος και εξίσου το κάθε άτομο ή κοινωνική ομάδα για την περιβαλλοντική κρίση (και ενδεχομένως καταστροφή), είναι κατασκεύασμα της ίδιας φασιστικής νοοτροπίας τού "μαζί τα φάγαμε".

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα -οι αιτίες, τα συμπτώματα και οι επιπτώσεις τους- έχουν τις ρίζες τους τόσο στην άλογη εκμετάλλευση της φύσης απ' τον άνθρωπο όσο και στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. 

Η νεοφιλελεύθερη εκδοχή του καπιταλισμού ορίζει το φυσικό περιβάλλον κυρίως ως φυσικό πόρο, με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζει και μεταχειρίζεται και τον άνθρωπο ως φυσικό πόρο. 

Έτσι τόσο το περιβάλλον όσο και ο άνθρωπος γίνονται μέσα παραγωγής και συσσώρευσης πλούτου για τις οικονομικές ελίτ.

Οι διακρίσεις και ανισότητες σε επίπεδο κοινωνικής τάξης, καταγωγής και φύλου δημιουργούν αναπόφευκτα και περιβαλλοντικές ανισότητες. 

Αρκεί να δούμε ποιος επωφελείται και ποιος πλήττεται από δραστηριότητες που επιφέρουν σημαντική -και πολλές φορές μη αναστρέψιμη- περιβαλλοντική υποβάθμιση. 

Πώς κατανέμονται τα κέρδη και οι ζημιές που προκύπτουν απ' την καταστροφή του περιβάλλοντος; 

Ποιοι αποφασίζουν και νομοθετούν, με ποιες δομές και ποιες διαδικασίες;

Σύμφωνα με μελέτες, η πιθανότητα να εκτεθεί ένα άτομο σε κινδύνους που προκύπτουν απ' την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος αυξάνεται δραματικά όταν ανήκει σε χαμηλή κοινωνική και οικονομική τάξη, αν είναι μέλος αυτόχθονων πληθυσμών, αν είναι γυναίκα ή παιδί.

Η στρατηγική των ρυπογόνων βιομηχανιών, σε ό,τι αφορά τη χωροθέτηση των δραστηριοτήτων τους, είναι σαφής και καταδεικνύει ότι η δημιουργία και διατήρηση των περιβαλλοντικών ανισοτήτων είναι ζωτικής σημασίας για τις εταιρείες. 

Επιλέγουν λοιπόν, κατά κανόνα, περιοχές με τη μικρότερη πιθανότητα να δημιουργηθεί δημόσια αντιπαράθεση και κοινωνική αναταραχή. 

Σαν τέτοιες, θεωρούν τις περιοχές χαμηλού εισοδήματος, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, συντηρητικές και παραδοσιακές κοινωνίες με μικρό πληθυσμό, αγροτικές κοινωνίες με μεγάλο μέσο όρο ηλικίας, περιοχές όπου μέρος του πληθυσμού εργάζεται σε βιομηχανίες εξόρυξης και εκμετάλλευσης πρώτων υλών και περιοχές που έχουν υποστεί ήδη περιβαλλοντική υποβάθμιση. 

Με λίγα λόγια, περιοχές και ανθρώπους που ζουν υπό καθεστώς εξαθλίωσης και αποκλεισμού, και όπου η τριτοκοσμική αντίληψη ότι οποιαδήποτε ανάπτυξη είναι καλύτερη απ' τη μη ανάπτυξη -ή ελληνιστί "επενδύσεις με κάθε κόστος"- είναι, θεωρητικά, πιο εύκολο να επιβληθεί.

Στη δημιουργία των κατάλληλων, για τα ιδιωτικά συμφέροντα, συνθηκών ο ρόλος του κράτους είναι πάντα καθοριστικός. 

Οι συμμαχίες κράτους και οικονομικών λόμπι επιτείνουν το πρόβλημα των περιβαλλοντικών ανισοτήτων, αποκλείοντας κοινωνικές ομάδες από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, νομοθετώντας με γνώμονα το συμφέρον των επενδυτών και αποδυναμώνοντας τους θεσμούς προστασίας. 

Ο βασικός ρόλος ενός κράτους που υπηρετεί τις αγορές και τα επιχειρηματικά συμφέροντα, είναι να ιδιωτικοποιήσει τα κοινά αγαθά. 

Να μεταφέρει στη σφαίρα του ιδιωτικού το νερό, το δάσος, τον αιγιαλό, τον δημόσιο χώρο, τις οικοσυστημικές λειτουργίες, και ταυτόχρονα να μετακυλήσει το κόστος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης στις κοινωνίες. 

Η ιδιωτικοποίηση του περιβάλλοντος επιτελείται με τη θεσμική δημιουργία δικαιωμάτων ιδιοκτησίας πάνω σε κοινά αγαθά, που τελικά καθορίζουν την πρόσβαση, τον αποκλεισμό και την παραγωγή πλούτου.

Τα περιβαλλοντικά κινήματα κοινωνικής βάσης λοιπόν είναι επί της ουσίας κινήματα διεκδίκησης κοινωνικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Αμφισβητούν τις σχέσεις ιδιοκτησίας του φυσικού περιβάλλοντος και αντιμάχονται τις -στρατηγικά δημιουργημένες- κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισότητες. 

Διεκδικούν την προστασία των κοινών αγαθών και την πρόσβαση όλων σ' αυτά. 

Τα κοινωνικά περιβαλλοντικά κινήματα είναι ίσως η πιο αυθεντική και θεμελιώδης μορφή ταξικού αγώνα.