Σκουριές. "Επένδυση" εναντίον Περιβάλλοντος και Υγείας

Αμίαντος - Τρεμολίτης - Χαλαζίας και χρυσωρυχείο Σκουριών

Είναι γνωστές σε όλους η διένεξη και οι συνεχείς συγκρούσεις απόψεων γύρω από την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα της επένδυσης για την εξόρυξη χρυσού στην περιοχή των Σκουριών. Οι υπέρμαχοι της ανάπτυξης θέλουν «πάση θυσία» η επένδυση να προχωρήσει και να αποτελέσει έναν ιδιότυπο οδηγό εμπιστοσύνης για την άφιξη και άλλων επενδύσεων. Οι υπέρμαχοι του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των κατοίκων στην περιοχή προβάλλουν σοβαρότατες ενστάσεις και δίνουν υπέρτατο αγώνα για την

ποιότητα ζωής και την ίδια την υγεία τους. Ισχυρότατο επιχείρημά τους το βασικό αξίωμα, ως απορρέει από τη θεμελιώδη «αρχή της προφύλαξης»: «Ό,τι θέτει σε διακινδύνευση τη ζωή μας είναι μη αποδεκτό».

Στο πεδίο της έντονης αυτής αντιπαράθεσης, καλό θα είναι να μπει και η επιστημονική άποψη για το τι πραγματικά ισχύει και συμβαίνει με τις Σκουριές. 

Επ' αυτού τρεις κρίσιμες παρατηρήσεις.

Πρώτον, η ύπαρξη τρεμολίτη, είδος αμιάντου, στο χρυσωρυχείο των Σκουριών, ή πιο σωστά της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. (Ε.Χ.) που εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα χρυσού των Σκουριών, είναι γνωστή, όπου σύμφωνα με την ΜΠΕ της Ε.Χ. (Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων μεταλλευτικών - Μεταλλουργικών Εγκαταστάσεων της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός στη Χαλκιδική) «Η ορυκτολογική σύσταση του δείγματος είναι ... 7% Tr- τρεμολίτης (Ca2Mg5Si8O22(OH)2), ...», άρα ο τρεμολίτης συμμετέχει στη σύσταση του μεταλλεύματος και των στείρων που πρόκειται να εξορυχθούν στις Σκουριές (ΜΠΕ, Κεφ. 5.3., σελ. 5.3 - 109, 5.3 - 110 και 5.3 - 111 - κύρια μελέτη).

Δεύτερον, η ινώδης μορφή του τρεμολίτη ως είδος αμιάντου, ο οποίος είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι έχει επίπτωση στον άνθρωπο και στην υγεία του, μπορεί εισπνεόμενος ή με άλλη μορφή να προκαλέσει φλεγμονή, κοκκιώματα και αρκετά συχνά νεοπλασία σε μορφή μεσοθηλιώματος. Αναγνωρίζοντας αυτό, έχει ήδη εγκριθεί στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ισχύει ως εισαχθείσα στην εθνική νομοθεσία η Οδηγία 83/477/ΕΟΚ άρθρο 2 και για τα καθ' ημάς Π.Δ. 212/2006, άρθρο 2, κατά την οποία απαγορεύονται συγκεκριμένες χρήσεις προϊόντων αμιάντου.

Τρίτον, στα προς εξόρυξη υλικά περιλαμβάνεται και ο χαλαζίας (silica), με πολύ μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε σχέση με τον τρεμολίτη και ο οποίος δεν αναφέρεται στη ΜΠΕ ως επικίνδυνος. Τα πολύ μικρά θραύσματα, όμως, του χαλαζία είναι γνωστό και τεκμηριωμένο ότι είναι καρκινογόνα κατηγορίας 1Α σύμφωνα με την International Agency for Research on Cancer και ότι, όταν εισπνέονται, μπορεί να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες και να προκαλέσουν πνευμονικές βλάβες που μπορεί να οδηγήσουν στον θάνατο, συμπεριλαμβανομένων της πυριτίασης και του καρκίνου των πνευμόνων, καθώς και νεφρική νόσο.

Αναμφισβήτητα, λοιπόν, ναι, η εξόρυξη χρυσού στις Σκουριές συνεπάγεται την απελευθέρωση τρεμολίτη / αμιάντου στο περιβάλλον, με ενδεχόμενες σοβαρότατες συνέπειες για την υγεία. Και ναι μεν το κόστος της εξόρυξης του χρυσού μετακυλίεται στην τιμή του, το κόστος όμως που προκαλείται από την εξόρυξη του χρυσού στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στις επαγόμενες επιπτώσεις στην υγεία, καθώς φαίνεται δεν έχει υπολογιστεί. Δεν έχει υπολογιστεί, επίσης, και η οικονομική επιβάρυνση που θα προκληθεί συνεπεία της αναγκαίας αύξησης στις δαπάνες του συστήματος υγείας για την αντιμετώπιση των βλαβών στην υγεία του πληθυσμού που θα προκληθούν από την εξόρυξη του χρυσού. 

Με άλλα λόγια, ό,τι φαίνεται χρυσός μπορεί στην τελική του μορφή να μην είναι. 

Δηλαδή, άνθρακες ο θησαυρός ! 

Γιατί είναι απολύτως και ιατρικά βέβαιο ότι στο βάθος του χρόνου το σύστημα υγείας της χώρας θα επιβαρυνθεί και η χώρα μας θα πληρώσει ακριβά τη «λαμπρή της επένδυση», αφού θα έχει πληγεί ανεπανόρθωτα ένα «θεϊκό» τοπίο και παράλληλα θα έχουν επισυμβεί αλόγιστες ανθρωποθυσίες.

Οι προβληματισμοί αυτοί δεν είναι μόνο «ελληνικοί». 

Υπάρχουν διεθνώς και έχουν δημοσιευθεί δεκάδες επιστημονικές μελέτες και άρθρα. 

Η σημερινή, όμως, εντατικοποίηση της εξόρυξης έχει εντείνει την αντίδραση και την ανησυχία στο θέμα της εξόρυξης του χρυσού σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, όπως είναι η καταστροφή γεωργικής γης, δασικών εκτάσεων, βοσκοτόπων, βιοτόπων, η αλλοίωση του τοπίου, η αέρια ρύπανση, ο εμπλουτισμός των επιφανειακών και υπόγειων νερών με τοξικές ουσίες, η συνεχής και τεράστια κατανάλωση νερού, έχει άμεσες, έμμεσες, οξείες και χρόνιες επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων, των κατοίκων και των οικοσυστημάτων.

Ας κάνουμε, λοιπόν, κάποιες πιο ουσιαστικές σκέψεις πέρα από τις επενδύσεις που τις περιμένουμε σαν τον από μηχανής θεό για την επίλυση των προβλημάτων μας: μήπως τελικά, αν και επικαλούμαστε γόνιμη βροχή, «μας έρχεται χαλάζι»;

Πολυξένη Νικολοπούλου - Σταμάτη 

καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, 

επιστημονική υπεύθυνη του ΠΜΣ «Περιβάλλον και Υγεία. Διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με επιπτώσεις στην Υγεία».

avgi.gr