Δηλητηριώδη μεταλλευτικά τέλματα και μοιραίες θραύσεις φραγμάτων
Πριν μερικές εβδομάδες, στις 5 Νοεμβρίου κατέρρευσαν δυο φράγματα συγκράτησης τελμάτων στο μεταλλείο σιδήρου Samarca της περιοχής Moniano στη Βραζιλία που ανήκει σε μια κοινοπραξία της Αυστραλιανής BHP Billiton και της Βραζιλιάνικης Vale. Πάνω από 60 (!!) εκατομμύρια κυβικά μέτρα σιδηρούχα μεταλλευτικά τέλματα ξεχύθηκαν σαν μεγάλο ποτάμι και εξαφάνισαν κυριολεκτικά τον σε απόσταση 2,5 χλμ. ευρισκόμενο
οικισμό Bento Rodrigues.
Οι ειδήσεις αναφέρουν ότι 8 νεκροί ανασύρθηκαν από το παχύ στρώμα της ρυπασμένης κόκκινης λάσπης και αγνοούνται άλλα 20 άτομα.
Ευτυχώς έγινε το δυστύχημα κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι περισσότεροι κάτοικοι ειδοποιήθηκαν και πρόλαβαν να εκκενώσουν το σχολείο από τους μαθητές και να διαφύγουν το θανατηφόρο «τσουνάμι» των αποβλήτων.
Στην παρούσα εισήγηση παρουσιάζουμε για λόγους χώρου μια μόνο φωτογραφία από τις πολυάριθμες φρικτές εικόνες (και πολλά video) που κυκλοφορούν στις ανά τον κόσμο ιστοσελίδες των ΜΜΕ.
οικισμό Bento Rodrigues.
Οι ειδήσεις αναφέρουν ότι 8 νεκροί ανασύρθηκαν από το παχύ στρώμα της ρυπασμένης κόκκινης λάσπης και αγνοούνται άλλα 20 άτομα.
Ευτυχώς έγινε το δυστύχημα κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι περισσότεροι κάτοικοι ειδοποιήθηκαν και πρόλαβαν να εκκενώσουν το σχολείο από τους μαθητές και να διαφύγουν το θανατηφόρο «τσουνάμι» των αποβλήτων.
Στην παρούσα εισήγηση παρουσιάζουμε για λόγους χώρου μια μόνο φωτογραφία από τις πολυάριθμες φρικτές εικόνες (και πολλά video) που κυκλοφορούν στις ανά τον κόσμο ιστοσελίδες των ΜΜΕ.
Εικόνα 1: Ο οικισμός 600 κατοίκων Bento Rodrigues εξαφανίστηκε τελειωτικά. Το ορμητικό «τσουνάμι» των σιδηρούχων αποβλήτων, ύψους μέχρι 20 μ., παρέσυρε τις στέγες και κατάστρεψε ολοσχερώς τα οικήματα. Ο χείμαρρος του τέλματος ήταν τόσο σφοδρός, ώστε το αυτοκίνητο που διακρίνεται στο αριστερό μέρος της εικόνας, σηκώθηκε αρκετά μέτρα ψηλά και «προσγειώθηκε» επάνω στην κατεστραμμένη στέγη ενός οικήματος (βλ. δεξιά λεπτομέρεια)
Πριν ένα χρόνο, στις 4 Αυγούστου 2014 βούϊξαν τα ΜΜΕ για ένα επίσης μεγάλο δυστύχημα θραύσης φράγματος σε μεταλλείο χαλκού-χρυσού της εταιρείας Imperial Metals στο Mount Polley, στον κεντρικό Καναδά.
10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μολυσμένου νερού και 4,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τοξικής λάσπης μεταλλευτικών τελμάτων ξεχύθηκαν τότε στη διπλανή λίμνη Polley, κατόπιν στο ρέμα Hazeltine και τελικά στη μεγάλη λίμνη Qusnel.
10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μολυσμένου νερού και 4,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τοξικής λάσπης μεταλλευτικών τελμάτων ξεχύθηκαν τότε στη διπλανή λίμνη Polley, κατόπιν στο ρέμα Hazeltine και τελικά στη μεγάλη λίμνη Qusnel.
Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα καταγράφτηκαν δύο ακόμη δυστυχήματα θραύσης φραγμάτων, συγκεκριμένα στις 7 Αυγούστου 2014 (3 ημέρες μετά το δυστύχημα στο Mount Polley) στο μεταλλείο χαλκού σιδήρου Buenauvista del Cobre στο Μεξικό και στις 10 Σεπτεμβρίου 2014 στο μεταλλείο σιδήρου Herculano στη Βραζιλία. Δηλαδή, σε 1 χρόνο και 3 μήνες σημειώθηκαν 4 μεγάλα δυστυχήματα, και δεν θα σταθούμε σε αστοχίες και διαρροές τελμάτων που συνήθως δεν βρίσκουν απήχηση στα διεθνή ΜΜΕ.
H στατιστική καταχώριση: „Chronology of major tailings dam failures”, που καταγράφει τα κυριότερα δυστυχήματα σε μεταλλεία από θραύσεις φραγμάτων παρουσιάζει αυτή τη στιγμή 101 τέτοια δυστυχήματα σε διάφορα μεταλλεία ανά τον κόσμο από τα τελευταία 55 χρόνια (1961 έως 2015), δηλαδή κατά μέσο όρο δύο μεγάλες καταστροφές τον χρόνο.
H στατιστική καταχώριση: „Chronology of major tailings dam failures”, που καταγράφει τα κυριότερα δυστυχήματα σε μεταλλεία από θραύσεις φραγμάτων παρουσιάζει αυτή τη στιγμή 101 τέτοια δυστυχήματα σε διάφορα μεταλλεία ανά τον κόσμο από τα τελευταία 55 χρόνια (1961 έως 2015), δηλαδή κατά μέσο όρο δύο μεγάλες καταστροφές τον χρόνο.
Τα στατιστικά αυτά δεδομένα μας προειδοποιούν λοιπόν ποια θα είναι η τύχη ανάλογων φραγμάτων που σχεδιάστηκαν για τις εκμεταλλεύσεις χρυσού στη ΒΑ. Χαλκιδική και Θράκη, διότι είναι θέμα χρόνου πότε θα καταρρεύσουν οποιαδήποτε φράγματα συγκράτησης μεταλλευτικών αποβλήτων.
Θραύσεις φραγμάτων συμβαίνουν συχνά ύστερα από ασυνήθιστα έντονες βροχοπτώσεις.
Ο καθένας έχει μπροστά του τις εικόνες τραγικών καταστροφών και ολισθήσεων από θυελλώδεις βροχοπτώσεις ανά τον κόσμο, συχνότερες τα τελευταία χρόνια λόγω των κλιματικών αλλαγών.
Υπάρχουν όμως και άλλα αίτια αστοχιών, όπως π.χ. σεισμικές δονήσεις ή τεκτονικές κινήσεις.
Σημειώνεται ότι για το πρόσφατο δυστύχημα στη Βραζιλία αναφέρθηκαν στα ΜΜΕ (π.χ. στη βραζιλιάνικη εφημερίδα «O GLOBO» και στο γερμανικό περιοδικό «DER SPIEGEL») σαν αιτία της κατάρρευσης του φράγματος μικροσεισμοί που καταγράφτηκαν σε σεισμογράφους του Πανεπιστημίου Brasilia.
Αυτά μας προϊδεάζουν για το τι αναμένεται ειδικά στη ΒΑ. Χαλκιδική, όπου οι προγραμματιζόμενες γιγαντιαίες λεκάνες τελμάτων με τα θηριώδη φράγματα θα κατασκευαστούν ακριβώς επάνω ή ενδιάμεσα σε ενεργά σεισμικά ρήγματα που έδωσαν στο παρελθόν καταστρεπτικούς σεισμούς μέχρι 7 Ρίχτερ (βλ. παρακάτω)
Θραύσεις φραγμάτων συμβαίνουν συχνά ύστερα από ασυνήθιστα έντονες βροχοπτώσεις.
Ο καθένας έχει μπροστά του τις εικόνες τραγικών καταστροφών και ολισθήσεων από θυελλώδεις βροχοπτώσεις ανά τον κόσμο, συχνότερες τα τελευταία χρόνια λόγω των κλιματικών αλλαγών.
Υπάρχουν όμως και άλλα αίτια αστοχιών, όπως π.χ. σεισμικές δονήσεις ή τεκτονικές κινήσεις.
Σημειώνεται ότι για το πρόσφατο δυστύχημα στη Βραζιλία αναφέρθηκαν στα ΜΜΕ (π.χ. στη βραζιλιάνικη εφημερίδα «O GLOBO» και στο γερμανικό περιοδικό «DER SPIEGEL») σαν αιτία της κατάρρευσης του φράγματος μικροσεισμοί που καταγράφτηκαν σε σεισμογράφους του Πανεπιστημίου Brasilia.
Αυτά μας προϊδεάζουν για το τι αναμένεται ειδικά στη ΒΑ. Χαλκιδική, όπου οι προγραμματιζόμενες γιγαντιαίες λεκάνες τελμάτων με τα θηριώδη φράγματα θα κατασκευαστούν ακριβώς επάνω ή ενδιάμεσα σε ενεργά σεισμικά ρήγματα που έδωσαν στο παρελθόν καταστρεπτικούς σεισμούς μέχρι 7 Ρίχτερ (βλ. παρακάτω)
Προτεινόμενοι χώροι απόθεσης μεταλλευτικών
στη ΒΑ. Χαλκιδική και Θράκη
Ως γνωστόν, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες στη Χαλκιδική και Θράκη ελέγχονται αποκλειστικά από την καναδέζικη κοινοπραξία «Eldorado Gold», από την οποία απορρέουν οι θυγατρικές εταιρείες με ελληνικά ονόματα: «Ελληνικός Χρυσός (ΕΧ)» στη ΒΑ Χαλκιδική, «Χρυσωρυχεία Θράκης (ΧΘ)» στο Πέραμα και «Μεταλλευτική Θράκης (ΜΘ)» στις Σάπες.
Στη ΒΑ. Χαλκιδική θα κατασκευαστούν 3 λεκάνες με τα ανάλογα φράγματα συγκράτησης μεταλλευτικών αποβλήτων: στον Κοκκινόλακα και δύο λεκάνες στις Σκουριές. Στη Θράκη σχεδιάστηκαν εγκαταστάσεις απόθεσης μεταλλευτικών τελμάτων στο Πέραμα Ν. Έβρου και στις Σάπες Ν. Ροδόπης.
Λεκάνη Κοκκινόλακα
Θα γίνει απόθεση 20 (!!) εκατομμυρίων τόνων επικίνδυνων αρσενικούχων αποβλήτων της αμφισβητούμενης μεταλλουργίας «ακαριαίας τήξης», η οποία προτείνεται από την ΕΧ για την ανάκτηση χρυσού και χαλκού από το σύνολο των συμπυκνωμάτων της επεξεργασίας των κοιτασμάτων της Ολυμπιάδας, Μαύρων Πετρών και της προγραμματιζόμενης νέας εκμετάλλευσης στις Σκουριές.
Σημειώνεται ότι τα συμπυκνώματα «πυριτών» από τα θειούχα κοιτάσματα, όπως αυτό της Ολυμπιάδας, αποτελούν τεράστιο πρόβλημα, επειδή η μεταλλοφορία σιδήρου, που συνήθως εξουσιάζει ποσοτικά τα μεικτά θειούχα κοιτάσματα, δεν αντιπροσωπεύεται μόνο από τον συνηθισμένο σιδηροπυρίτη (FeS2) παρά εξ’ ίσου ή και κατά το μεγαλύτερο μέρος από τον αρσενοπυρίτη (FeAsS: Fe=34,3% As=46,0% S=19,7%), καθώς και από ενδιάμεσους τύπους αρσενικούχων «πυριτών».
Σημειώνεται ότι τα συμπυκνώματα «πυριτών» από τα θειούχα κοιτάσματα, όπως αυτό της Ολυμπιάδας, αποτελούν τεράστιο πρόβλημα, επειδή η μεταλλοφορία σιδήρου, που συνήθως εξουσιάζει ποσοτικά τα μεικτά θειούχα κοιτάσματα, δεν αντιπροσωπεύεται μόνο από τον συνηθισμένο σιδηροπυρίτη (FeS2) παρά εξ’ ίσου ή και κατά το μεγαλύτερο μέρος από τον αρσενοπυρίτη (FeAsS: Fe=34,3% As=46,0% S=19,7%), καθώς και από ενδιάμεσους τύπους αρσενικούχων «πυριτών».
Το σύνολο του συμπυκνώματος που θα οδηγείται για μεταλλουργική επεξεργασία θα έχει λοιπόν υπέρμετρα υψηλές περιεκτικότητες, κατά μέσο όρο 11% σε αρσενικό. Επειδή αυτό δεν είναι αποδεκτό, η εταιρεία προβάλλει ένα σχέδιο «αδρανοποίησης» και μετατροπής του αρσενικού σε «κρυσταλλικό σκοροδίτη» που θα συνοδεύει την αναφερθείσα πυρομεταλλουργική διαδικασία της «ακαριαίας τήξης».
Το προϊόν «Σκοροδίτης» χαρακτηρίζεται από την εταιρεία ΕΧ σαν «σταθερό» για απόθεση στον Κοκκινόλακα.
Το προϊόν «Σκοροδίτης» χαρακτηρίζεται από την εταιρεία ΕΧ σαν «σταθερό» για απόθεση στον Κοκκινόλακα.
Από τα ορυκτολογικά κριτήρια, τα βιβλιογραφικά δεδομένα και από δικές μας εμπειρίες σχετικά με τις ιδιότητες φυσικού σκοροδίτη και άλλων αρσενικούχων ορυκτών στη ζώνη οξείδωσης της μεταλλευτικής περιοχής του Λαυρίου (σχετική μελέτη μας είναι διαθέσιμη) προκύπτουν τα εξής:
Η δυνατότητα απομάκρυνσης τεραστίων ποσοτήτων αρσενικού και η μετατροπή του σε «κρυσταλλικό σκοροδίτη» υπό συνθήκες συνεχούς και μαζικής παραγωγής είναι μια αμφιλεγόμενη μέθοδος.
Σύμφωνα με ορυκτολογικά κριτήρια, θεωρούμε ότι δεν είναι δυνατόν να γίνεται καθολική και ολοκληρωμένη κρυστάλλωση αρσενικούχων διαλυμάτων σε σκοροδίτη, σε ποσότητες εκατοντάδων τόνων και με ρυθμούς μιας ώρας παραμονής σε αυτόκλειστο, όπως παρουσιάζεται στη ΜΠΕ της ΕΧ. Ένα μεγάλο μέρος του υλικού καθίζησης θα είναι οπωσδήποτε σε άμορφη κατάσταση αλλά και αυτό το κρυσταλλικό μέρος σε κατάσταση ιλύος θα είναι οπωσδήποτε ευδιάλυτο.
Η διαλυτότητα του λεπτότατα διαμερισμένου «σκοροδίτη» και η απορροή αρσενικού στο περιβάλλον δεν θα είναι λοιπόν ελεγχόμενη.
Σύμφωνα με ορυκτολογικά κριτήρια, θεωρούμε ότι δεν είναι δυνατόν να γίνεται καθολική και ολοκληρωμένη κρυστάλλωση αρσενικούχων διαλυμάτων σε σκοροδίτη, σε ποσότητες εκατοντάδων τόνων και με ρυθμούς μιας ώρας παραμονής σε αυτόκλειστο, όπως παρουσιάζεται στη ΜΠΕ της ΕΧ. Ένα μεγάλο μέρος του υλικού καθίζησης θα είναι οπωσδήποτε σε άμορφη κατάσταση αλλά και αυτό το κρυσταλλικό μέρος σε κατάσταση ιλύος θα είναι οπωσδήποτε ευδιάλυτο.
Η διαλυτότητα του λεπτότατα διαμερισμένου «σκοροδίτη» και η απορροή αρσενικού στο περιβάλλον δεν θα είναι λοιπόν ελεγχόμενη.
Το αρσενικό, το τοξικό και καρκινογόνο αυτό στοιχείο δεν «εξουδετερώνεται» ούτε «καταβυθίζεται», ούτε «δεσμεύεται» σε δήθεν «αδρανή σταθερά υλικά».
Το αρσενικό, αφ’ ότου εξορυχθεί και βγει στην επιφάνεια βρίσκει σε διάφορες μορφές τον δρόμο του και αποτελεί διαρκεί απειλή στην δημόσια υγεία.
Η απόθεση τέτοιου αρσενικούχου υλικού είναι απαράδεκτη και ανεύθυνη εκ μέρους της πολιτείας που αποδέχεται μια τόσο επικίνδυνη επέμβαση.
Το αρσενικό, αφ’ ότου εξορυχθεί και βγει στην επιφάνεια βρίσκει σε διάφορες μορφές τον δρόμο του και αποτελεί διαρκεί απειλή στην δημόσια υγεία.
Η απόθεση τέτοιου αρσενικούχου υλικού είναι απαράδεκτη και ανεύθυνη εκ μέρους της πολιτείας που αποδέχεται μια τόσο επικίνδυνη επέμβαση.
Εκτός αυτών, ο κάθε πολίτης μπορεί να υπολογίσει τη διάσταση καταστροφής εάν ξεχυθούν τα δηλητηριώδη αυτά τέλματα σε περίπτωση θραύσης του φράγματος στον Κοκκινόλακα.
Επ’ αυτού αρκεί η εξής παράθεση από άρθρο του «Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων»: «Η λεκάνη Κοκκινόλακα απέχει μόλις 500 μ. από τα πρώτα σπίτια του Στρατωνίου και δύο χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Το φράγμα Κοκκινόλακα βρίσκεται ακριβώς επάνω στο ενεργό ρήγμα-τέρας του Στρατωνίου, που έχει δώσει στον 20ο αιώνα δυο καταστροφικούς σεισμούς μεγαλύτερους των 7 Ρίχτερ (σεισμός Ιερισσού, Σεπτ. 1932, με 180 νεκρούς και ολοκληρωτική καταστροφή χωριών)».
Επ’ αυτού αρκεί η εξής παράθεση από άρθρο του «Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων»: «Η λεκάνη Κοκκινόλακα απέχει μόλις 500 μ. από τα πρώτα σπίτια του Στρατωνίου και δύο χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Το φράγμα Κοκκινόλακα βρίσκεται ακριβώς επάνω στο ενεργό ρήγμα-τέρας του Στρατωνίου, που έχει δώσει στον 20ο αιώνα δυο καταστροφικούς σεισμούς μεγαλύτερους των 7 Ρίχτερ (σεισμός Ιερισσού, Σεπτ. 1932, με 180 νεκρούς και ολοκληρωτική καταστροφή χωριών)».
Σκουριές: Λεκάνες και φράγματα στα ορεινά ρέματα Καρατζά και Λοτσάνικο
Θα αποτεθούν 44 (!!) εκατομμύρια τόνοι μεταλλευτικά τέλματα στο ρέμα Καρατζά και 22 (!!) εκατομμύρια τόνοι στο ρέμα Λοτσάνικο.
Πρόκειται για τα απόβλητα που θα προκύψουν από τη μεταλλουργική επεξεργασία (εμπλουτισμός μεταλλικών ορυκτών με τη μέθοδο της επίπλευσης) των εξορυχθέντων πετρωμάτων του ανοιχτού ορυχείου και του υπόγειου μεταλλείου των Σκουριών.
Τα φράγματα στις κοίτες των εν λόγω ρεμάτων θα έχουν αντίστοιχα ύψος 143(!!) και 131(!!) μέτρα και θα απέχουν 7 χλμ από τον κόλπο Ιερισσού.
Πρόκειται για τα απόβλητα που θα προκύψουν από τη μεταλλουργική επεξεργασία (εμπλουτισμός μεταλλικών ορυκτών με τη μέθοδο της επίπλευσης) των εξορυχθέντων πετρωμάτων του ανοιχτού ορυχείου και του υπόγειου μεταλλείου των Σκουριών.
Τα φράγματα στις κοίτες των εν λόγω ρεμάτων θα έχουν αντίστοιχα ύψος 143(!!) και 131(!!) μέτρα και θα απέχουν 7 χλμ από τον κόλπο Ιερισσού.
Επειδή το μήκος των ρεμάτων δεν επαρκεί, η ΕΧ επέλεξε την ανύψωση των λεκανών κατασκευάζοντας τα εν λόγω γιγαντιαία φράγματα και επιπλέον την κεκλιμένη απόθεση (κλίση 12% ή 7ο ) των τελμάτων.
Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις συμπεραίνεται ότι δεν είναι δυνατόν τα πρωτοφανή σε ύψος αυτά φράγματα να παραμείνουν σταθερά και να συγκρατήσουν διαχρονικά τα ασταθή ιζήματα τελμάτων, όταν τα τέλματα αυτά με λεπτότατα διαμερισμένη κοκκίωση θα συμπεριφέρονται σαν αργιλικά ιζήματα με τα γνωστά φαινόμενα „θιξοτροπίας“ και ρευστότητας σε περίπτωση βροχοπτώσεων, ιδιαίτερα στην ειδική αυτή περίπτωση της επικίνδυνης κεκλιμένης απόθεσης τους.
Αστοχίες και θραύσεις των φραγμάτων στον Καρατζά και Λοτσάνικο είναι κάτω από αυτές τις συνθήκες ήδη προδιαγεγραμμένες. Δεν είναι απαραίτητο να αναφερθούμε αναλυτικότερα εδώ, διότι υπάρχουν ήδη αρκετές δημοσιευμένες πληροφορίες για τις επικινδυνότητες που θα εγκυμονούν τα απαράδεκτα αυτά θηριώδη κατασκευάσματα.
Αστοχίες και θραύσεις των φραγμάτων στον Καρατζά και Λοτσάνικο είναι κάτω από αυτές τις συνθήκες ήδη προδιαγεγραμμένες. Δεν είναι απαραίτητο να αναφερθούμε αναλυτικότερα εδώ, διότι υπάρχουν ήδη αρκετές δημοσιευμένες πληροφορίες για τις επικινδυνότητες που θα εγκυμονούν τα απαράδεκτα αυτά θηριώδη κατασκευάσματα.
Το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων» έχει καταγγείλει πριν δύο χρόνια τη στατική/δυναμική ανεπάρκεια των φραγμάτων Καρατζά και Λοτσάνικου.
Τέλος θα παραθέσουμε την εξής παρατήρηση σε πρόσφατο άρθρο του «Παρατηρητηρίου»: «Τα φράγματα θα κατασκευαστούν σε σαθρό και κατακερματισμένο έδαφος με πολύ μεγάλη κλίση, σε πολύ μικρή απόσταση από το ανοιχτό όρυγμα και το υπόγειο μεταλλείο όπου θα πραγματοποιούνται καθημερινά επί 30 χρόνια ισχυρές εκρήξεις που θα υπονομεύουν τη σταθερότητά του. Τη σεισμική επάρκεια των φραγμάτων που θα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο σεισμικά ρήγματα (Στρατωνίου και Γοματίου) αμφισβητεί ο με γνωμάτευσή του ο Καθηγητής σεισμολογίας Α.Π.Θ. Κ. Παπαζάχος».
Τέλος θα παραθέσουμε την εξής παρατήρηση σε πρόσφατο άρθρο του «Παρατηρητηρίου»: «Τα φράγματα θα κατασκευαστούν σε σαθρό και κατακερματισμένο έδαφος με πολύ μεγάλη κλίση, σε πολύ μικρή απόσταση από το ανοιχτό όρυγμα και το υπόγειο μεταλλείο όπου θα πραγματοποιούνται καθημερινά επί 30 χρόνια ισχυρές εκρήξεις που θα υπονομεύουν τη σταθερότητά του. Τη σεισμική επάρκεια των φραγμάτων που θα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο σεισμικά ρήγματα (Στρατωνίου και Γοματίου) αμφισβητεί ο με γνωμάτευσή του ο Καθηγητής σεισμολογίας Α.Π.Θ. Κ. Παπαζάχος».
Η «πυραμίδα» μεταλλευτικών τελμάτων στο Πέραμα Ν. Έβρου
Η Εταιρεία «Χρυσωρυχεία Θράκης (ΧΘ)» παρουσίασε το 2011 ένα νέο σχέδιο εγκατάστασης για την απόθεση των μεταλλευτικών τελμάτων σε απόσταση 300 μέτρα νοτιοανατολικά από το ανοιχτό ορυχείο και 500 μ. νότια από τον οικισμό Πέραμα. Η εγκατάσταση θα ξεκινήσει με μία λεκάνη που θα περιλαμβάνει τον χώρο ενός ρέματος με την ονομασία «Σπαλτζάκ».
Το σημείο εκροής του «Σπαλτζάκ» στο κεντρικό ρέμα «Παλιόρεμα» απέχει από το Θρακικό Πέλαγος μόνο 3,5 χλμ. Η στέψη της νεοσχεδιασμένης αυτής λεκάνης τελμάτων έχει τριγωνικό σχήμα με μήκος πλευρών 900, 750 και 650 μέτρα. Στην νοτιοανατολική πλευρά της λεκάνης, στην κατάντη του ρέματος «Σπαλτζάκ», θα ανορθωθεί το κύριο ανάχωμα (φράγμα) ύψους 40 μέτρων.
Το σημείο εκροής του «Σπαλτζάκ» στο κεντρικό ρέμα «Παλιόρεμα» απέχει από το Θρακικό Πέλαγος μόνο 3,5 χλμ. Η στέψη της νεοσχεδιασμένης αυτής λεκάνης τελμάτων έχει τριγωνικό σχήμα με μήκος πλευρών 900, 750 και 650 μέτρα. Στην νοτιοανατολική πλευρά της λεκάνης, στην κατάντη του ρέματος «Σπαλτζάκ», θα ανορθωθεί το κύριο ανάχωμα (φράγμα) ύψους 40 μέτρων.
Η χωρητικότητα της χαράδρας «Σπαλτζάκ» επαρκεί για την εναπόθεση μεταλλευτικών τελμάτων 1.800.000 κυβ. μέτρων = 2.900.000 τόνων.
Για τα υπόλοιπα τέλματα 4.900.000 κυβ. μέτρων = 7.900.000 τόνων, σχεδίασε η εταιρεία την πυραμιδοειδή „ανυψωτική επέκταση“ του χώρου εναπόθεσης με εσωτερικά αναχώματα ύψους 5 μέτρων σε 10 επίπεδα, τα οποία θα πατούν επάνω (!!) στο υγρό τέλμα.
Σύμφωνα με το σχέδιο της ΜΠΕ η πελώρια αυτή „χαβούζα“ θα ανυψωθεί με αυτόν τον τρόπο από υψόμετρο 195 στα 245 μέτρα (δηλαδή κατά 50 μέτρα).
Τελικά θα ξεπροβάλλει μια γιγαντιαία „βαθμιδώδης πυραμίδα“ από μεταλλευτικά τέλματα και αναχώματα. Το συνολικό ύψος από το βαθύτερο σημείο του ρέματος μέχρι τη στέψη της πυραμίδας θα πλησιάσει τα 90 (!!) μέτρα.
Το συνολικό μήκος όλων των περιφερειακών εσωτερικών αναχωμάτων ανέρχεται σε 13.150 (!!!) μέτρα.
Οι μεγάλες αυτές διαστάσεις μήκους των εσωτερικών αναχωμάτων δημιουργούν πολλά ερωτήματα σε ότι αφορά στατιστικά τις πιθανότητες φθορών, ρηγματώσεων και θραύσεων.
Για τα υπόλοιπα τέλματα 4.900.000 κυβ. μέτρων = 7.900.000 τόνων, σχεδίασε η εταιρεία την πυραμιδοειδή „ανυψωτική επέκταση“ του χώρου εναπόθεσης με εσωτερικά αναχώματα ύψους 5 μέτρων σε 10 επίπεδα, τα οποία θα πατούν επάνω (!!) στο υγρό τέλμα.
Σύμφωνα με το σχέδιο της ΜΠΕ η πελώρια αυτή „χαβούζα“ θα ανυψωθεί με αυτόν τον τρόπο από υψόμετρο 195 στα 245 μέτρα (δηλαδή κατά 50 μέτρα).
Τελικά θα ξεπροβάλλει μια γιγαντιαία „βαθμιδώδης πυραμίδα“ από μεταλλευτικά τέλματα και αναχώματα. Το συνολικό ύψος από το βαθύτερο σημείο του ρέματος μέχρι τη στέψη της πυραμίδας θα πλησιάσει τα 90 (!!) μέτρα.
Το συνολικό μήκος όλων των περιφερειακών εσωτερικών αναχωμάτων ανέρχεται σε 13.150 (!!!) μέτρα.
Οι μεγάλες αυτές διαστάσεις μήκους των εσωτερικών αναχωμάτων δημιουργούν πολλά ερωτήματα σε ότι αφορά στατιστικά τις πιθανότητες φθορών, ρηγματώσεων και θραύσεων.
Εικόνα 2: Η εγκατάσταση απόθεσης μεταλλευτικών τελμάτων στο προγραμματιζόμενο έργο Περάματος. Τομή κατά μήκος και εγκάρσια του ρέματος «Σπαλτζάκ». Σχηματική παράσταση των αναχωμάτων, της πλήρωσης του ρέματος με τέλματα μέχρι το επίπεδο των κατάντη και ανάντη και αναχωμάτων (Α.1 και Α.2) και της ανυψωτικής επέκτασης της εγκατάστασης με εσωτερικά αναχώματα. Μ: Μεγέθυνση, με ακριβή διάταξη και διάσταση των εσωτερικών αναχωμάτων. (Οι τομές απορρέουν από τα στοιχεία και σχέδια της ΜΠΕ της εταιρείας ΧΘ).
Διερωτάται κανείς, πώς είναι δυνατόν να στηριχθεί ένα τέτοιο μεγάλο σύστημα αναχωμάτων σε ασταθή ιζήματα τελμάτων, όταν αυτά με κοκκίωση μερικών μικρών (μερικών χιλιοστών του χιλιοστού!!) θα συμπεριφέρονται σαν αργιλικά ιζήματα με τα γνωστά φαινόμενα „θιξοτροπίας“ και ρευστότητας σε περίπτωση βροχοπτώσεων, ώστε να δημιουργούν διαρκή προβλήματα στη σταθεροποίηση των αναχωμάτων.
Άλλωστε ο «φλοιός» της «πυραμίδας» που σχηματίζεται από τα εσωτερικά αναχώματα είναι πολύ λεπτός, στις επαφές των αναχωμάτων μόνο 1 έως 2 μέτρα (βλ. εικ. 2), και δεν μπορούν να αντέξουν διαχρονικά στις τις πλάγιες δυνάμεις που θα εξασκούνται από τον όγκο των τελμάτων.
Ένα τέτοιο σύστημα εναπόθεσης τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων είναι απαράδεκτο διότι διαχρονικά θα εξελιχθεί σίγουρα σε μία διαρκή πηγή διαρροών τοξικών ουσιών με μεγάλες πιθανότητες σε μια ασυνήθιστη βροχόπτωση, να σπάσουν ορισμένα τμήματα της «πυραμίδας» και να παρασύρουν σαν „ντόμινο“ το πολύπλοκο σύστημα αναχωμάτων και το κύριο φράγμα με ολέθριες επιπτώσεις στο Παλιόρεμα, στον παραλιακό χώρο Μεσημβρίας και στο Θρακικό Πέλαγος.
Άλλωστε ο «φλοιός» της «πυραμίδας» που σχηματίζεται από τα εσωτερικά αναχώματα είναι πολύ λεπτός, στις επαφές των αναχωμάτων μόνο 1 έως 2 μέτρα (βλ. εικ. 2), και δεν μπορούν να αντέξουν διαχρονικά στις τις πλάγιες δυνάμεις που θα εξασκούνται από τον όγκο των τελμάτων.
Ένα τέτοιο σύστημα εναπόθεσης τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων είναι απαράδεκτο διότι διαχρονικά θα εξελιχθεί σίγουρα σε μία διαρκή πηγή διαρροών τοξικών ουσιών με μεγάλες πιθανότητες σε μια ασυνήθιστη βροχόπτωση, να σπάσουν ορισμένα τμήματα της «πυραμίδας» και να παρασύρουν σαν „ντόμινο“ το πολύπλοκο σύστημα αναχωμάτων και το κύριο φράγμα με ολέθριες επιπτώσεις στο Παλιόρεμα, στον παραλιακό χώρο Μεσημβρίας και στο Θρακικό Πέλαγος.
Ως γνωστόν, στο Πέραμα θα χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες κυανιούχου νατρίου για την ανάκτηση χρυσού από τα εξορυχθέντα πετρώματα:
Η κατανάλωση κυανιούχου νατρίου (NaCN) σύμφωνα με την ΜΠΕ της εταιρεία ΧΘ θα είναι: ημερησίως 2,1 τόνοι, ετησίως 780 τόνοι και στα 9 χρόνια λειτουργίας του έργου 7.000 τόνοι. Για την πολυσυζητημένη «αποτοξίνωση» με τη μέθοδο INCO θα εισάγονται ανάλογα μεγάλες ποσότητες χημικών αντιδραστηρίων, όπως μεταδιθειώδες νάτριο (Na2S2O5), και θειικός χαλκός [CuSO4.5H2O] κ.ά.
Η κατανάλωση κυανιούχου νατρίου (NaCN) σύμφωνα με την ΜΠΕ της εταιρεία ΧΘ θα είναι: ημερησίως 2,1 τόνοι, ετησίως 780 τόνοι και στα 9 χρόνια λειτουργίας του έργου 7.000 τόνοι. Για την πολυσυζητημένη «αποτοξίνωση» με τη μέθοδο INCO θα εισάγονται ανάλογα μεγάλες ποσότητες χημικών αντιδραστηρίων, όπως μεταδιθειώδες νάτριο (Na2S2O5), και θειικός χαλκός [CuSO4.5H2O] κ.ά.
Οι χημικές διαδικασίες της επεξεργασίας, η έντονη διαλυτότητα μετάλλων στα κυανικά διαλύματα, η εισαγωγή χημικών αντιδραστηρίων και τα τοξικά υλικά που απορρέουν από τις χημικές αντιδράσεις στα υδατικά διαλύματα της μεταλλουργίας θα συνεχίζουν την πορεία τους στο χώρο εναπόθεσης των μεταλλευτικών τελμάτων. Τα τέλματα από χημική άποψη θα είναι στην τελική ανάλυση ιδιαίτερα σύνθετα σύνολα και ο χημικός τους χαρακτηρισμός εν πολλοίς είναι αδύνατος. Θα περιέχουν:
- Ποικιλία τοξικών ενώσεων: ελεύθερα κυανιόντα, μεταλλοκυανιούχα σύμπλοκα, κυανικά, θειοκυανιούχα, αμμωνία, οργανοκυανιούχες ενώσεις.
- διάφορα μέταλλα: Fe, Pb, Zn, Cu, As, Cd, Bi, Sb, Co, Te, Se κ.ά.
- αμέταλλα (θειικά, νιτρικά)
- πιθανόν ραδιενεργά στοιχεία (ράδιο, ουράνιο).
Ο κάθε πολίτης ας υπολογίσει λοιπόν τη συμφορά που θα προκύψει σε περίπτωση αστοχίας εάν τα δηλητηριώδη αυτά τέλματα ξεχυθούν στον παραλιακό χώρο του Θρακικού Πελάγους.
Η προγραμματιζόμενη λεκάνη τελμάτων στις Σάπες
Η εταιρεία «Μεταλλευτική Θράκης» (ΜΘ), η δεύτερη θυγατρική της «Eldorado Gold» στη Θράκη, σχεδίασε για το προγραμματιζόμενο έργο εκμετάλλευσης χρυσού στις Σάπες μια μεγάλη σε μήκος λεκάνη τελμάτων στη χαράδρα ενός ρέματος που εκρέει στο κεντρικό ρέμα Ζεστόρρεμα, στη τοποθεσία «Αλογότοπος», 2 χιλιόμετρα βορειοανατολικά Σαπών. Η μεγάλη έκταση του ρέματος (1.700 μέτρα) με πολλές διακλαδώσεις στη νότια και νοτιοδυτική πλευρά του, η υψομετρική διαφορά ροής (200 μέτρα) και η σχετικά μεγάλη λεκάνη απορροής (σχεδόν ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο) προμηνύουν έντονη ροή μεγάλων ποσοτήτων βρόχινων νερών. Σε ασυνήθιστες βροχοπτώσεις θα δημιουργούνται μεγάλες πιέσεις στην κατάντη του ρέματος που θα οδηγήσουν αργά ή γρήγορα στη θραύση του φράγματος.
Σημειώνεται ότι στις Σάπες προγραμματίζεται η επεξεργασία θειούχου μεταλλεύματος (μεταλλοφορία Οχιάς) με τη μέθοδο της «επίπλευσης» για την ανάκτηση χρυσοφόρου συμπυκνώματος. Μόνο από τα στοιχεία των «μελετών» της ΜΘ αθροίζονται πάνω από 10 θειούχα ορυκτά από τα οποία πηγάζουν μεγάλες ποσότητες θείου (S) και τα τοξικά μεταλλικά χημικά στοιχεία: αρσενικό (As), αντιμόνιο (Sb), μόλυβδος (Pb), τελλούριο (Te), βισμούθιο (Bi), χαλκός (Cu), ψευδάργυρος (Zn) και κάδμιο (Cd). Τα τοξικά αυτά συστατικά μετά τη μεταλλουργική επεξεργασία («επίπλευση») και θα καταλήγουν εν μέρει στο τέλμα.
Η 2η κατηγορία υλικών που θα καταλήγουν στο χώρο εναπόθεσης των μεταλλευτικών τελμάτων είναι τα χημικά αντιδραστήρια της μεταλλουργικής επεξεργασίας και τα σχετικά παράγωγα των χημικών ενώσεων. Η «Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» (2011) αναφέρει (πίν. 6.3-8) 10 τοξικά και επιβλαβή στην υγεία χημικά αντιδραστήρια. Οι χημικές ενώσεις και τα τοξικά παράγωγα της μεταλλουργικής επεξεργασίας θα συνεχίσουν βέβαια την πορεία τους και μετά την εναπόθεση στη μεγάλη αυτή «χαβούζα» τελμάτων.
Στη συγκεκριμένη λεκάνη αποβλήτων στην τοποθεσία «Αλογότοπος», θα απειλούν διαρροές και αστοχίες το υδρολογικό σύστημα στο Ζεστόρρεμα και στη συνέχεια τον ποταμό Φιλιούρη που διασχίζει ένα μεγάλο τμήμα του κάμπου Σαπών – Ξυλαγανής – Ν. Σιδηροχώρι και εκρέει στον όρμο Ιμέρου, μεταξύ Μαρώνειας και Φαναριού. Ο καθ’ ένας μπορεί να υπολογίσει την επικινδυνότητα στη δημόσια υγεία και την αναπόφευκτη δυσφήμιση και υποβάθμιση των γεωργικών προϊόντων της περιοχής Σαπών – Κομοτηνής.
E-Mail: arikas@web.de
Δρ. Κυριάκος Αρίκας, υφηγητής στο Ινστιτούτο Ορυκτολογίας-Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου Αμβούργου (1/10/2012, ΔΣ Δήμου Αλεξ/πολης για γνωμοδότηση για τη ΜΠΕ της Χρυσωρυχεία Θράκης ΑΕ για το Πέραμα Έβρου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου